10 تیر روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه ای

روز دهم تیر ماه هر سال، روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه ای است.

ورزش زورخانه‌ای یا باستانی و یا ورزش پهلوانی دنباله همان آموزش هاست که در محدوده تاریخی و فرهنگی ایران از گذشته‌های دور رواج داشته است.

ورزشی که پیشینه ای کهن در فرهنگ ایرانی دارد و نمایانگر پیوند جوانمردی و قدرت روحی و جسمی است.فردوسی و شاهنامه، دو نام بزرگی هستند که علاوه بر معرفی فرهنگ و تاریخ این سرزمین، حس غرور و اعتماد به نفس را در ایرانیان تقویت کرده و شناسنامه ای دقیق از گذشته تاریخی ایرانیان را پیش چشم خواننده باز می کند.

حفظ تمامیت ارضی مملکت و کیان سلطنت و دفاع از خاک و ناموس مردم سرزمین خودی، بر عهده این طبقه بوده است. پهلوانان برای انجام وظیفه خود و ایفای کارکردهای تعیین شده، بیش از هر چیز- جدا از مسائل معنوی و روحی- لازم داشتند که هنر رزم را بدانند. هنری که به وسیله آن ضمن کسب توانایی های جسمانی و بدنی، قادر باشند از ابزار و ادوات جنگی آن روزگار مثل نیزه و شمشیر و تیر و کمان و مهارت های لازم رزمی مثل سواری و کشتی و شنا و کوهنوردی استفاده کنند.

فردوسی شاهنامه از همه وجوه ایرانی بودن سخن گفته و توجه ویژه وی بر پهلوانی و منش و روش آن، این اثر را از سایر کتب ادبی متمایز نموده است. چنانکه ورزش، ابزارهای ورزشی و جایگاه فرهنگی و مردمی آن در شاهنامه، موضوع مهمی است که نمی توان بی تفاوت از کنار آن گذشت.
در شاهنامه می خوانیم که طبقه پهلوانان از دوران کشف آتش به وسیله جمشید، پدید می آیند و پس از طبقه روحانیون، قرار می گیرند.
آموختن «هنر رزم» نیز بدون طی مراحل ویژه آموزشی ممکن نبود. این آموزش ها به مسائل مادی و آموختن هنرهای تکنیکی و فیزیکی محدود نمی شد و در آن درس اخلاق و منش پهلوانی، از اهمیت بسزا و مهمی برخوردار بوده است.
زمانی که سرنوشت جنگ‌ها به وسیله پهلوانان دو طرف جنگ بدون درگیر شدن لشگرها با یکدیگر رقم می خورد و لازم بود، پهلوانانی برای چنین زمان هایی تربیت شوند. به مرور زمان، رقابت این پهلوانان به ادبیات و شعر ایران زمین راه یافت و مرام نامه‌ها و فتوت‌ نامه ها نوشته شد و سینه‌ به سینه و نسل به نسل ماجراهای پهلوانان به مردم ایران زمین انتقال یافت.
از سابقه و تاریخ پیدایش این رشته در ایران، روایات مختلفی نقل شده است، اما آثاری از 4500 سال پیش در لرستان و بین‌النهرین به دست آمده که حکایتگر وجود و اهمیت داشتن ورزش و مهارت‌هایی است که امروز «کشتی» نامیده می‌شود.
با ورود اسلام به ایران، آیین پهلوانی رنگ مذهبی‌تری به خود گرفت و مورد توجه بیشتر اندیشمندان و مردم واقع شد.

در تاریخ اسلام آمده است که در روز هفده شوال، حضرت علی (ع) از اهل بیت پیامبر اسلام (ص) با عمروبن عبدود – پهلوان معروف عرب – مبارزه کرد و او را شکست داد. در این جنگ، حضرت علی(ع) پس از شکست دادن عمرو بن عبدود به طرف او رفت تا سرش را از بدنش جدا کند که عمرو آب دهان خود را به صورت مبارک مولی الموحدین انداخت.

حضرت از جای خود برخاست و مقداری در میدان جنگ قدم زد، سپس به سمت او رفت. از ایشان، علت این کار را جویا شدند که حضرت فرمود: آن لحظه که آب دهانش را به صورت من انداخت، دچار عصبانیت شدم و نمی خواستم او را به این حالت بکشم. مقداری قدم زدم تا آرام شوم و او را به خاطر شرک و دشمنی اش با خدا بکشم. به همین دلیل روز 17 شوال به نام «روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه ای» نامیده شده است.