24 تیر ولادت حضرت معصومه و روز دختر

فاطمه معصومه (س) مشهور به کریمه اهل بیت، دختر امام کاظم(ع) و خواهر امام رضا(ع).

«معصومه»، مشهورترین نام یا لقب این بانو است. این نام، از روایتی منتسب به امام رضا(ع) اخذ شده است که فرمود: «هر کس معصومه را در قم زیارت کند مانند کسی است که مرا زیارت کرده است.»همچنین نقل شده که وی خود را معصومه، خواهر امام رضا (ع) معرفی کرده است.

حضرت معصومه در ۲۰۱ قمری برای دیدار برادرش امام رضا(ع) در طوس، از مدینه به ایران سفر کرد؛ اما به علت بیماری درگذشت و در قم مدفون شد. عالمان شیعه، ویژگی‌های شخصیتی و علمی وی را ستوده و از او روایاتی نیز نقل کرده‌اند.

«معصومه»، مشهورترین نام یا لقب این بانو است. این نام، از روایتی منتسب به امام رضا(ع) اخذ شده است که فرمود: «هر کس معصومه را در قم زیارت کند مانند کسی است که مرا زیارت کرده است.»همچنین نقل شده که وی خود را معصومه، خواهر امام رضا (ع) معرفی کرده است.

در برخی روایات، پاداش زیارت او، بهشت دانسته شده است. شیعیان بر مرقد او بارگاهی ساخته‌اند که به حرم حضرت معصومه شناخته می‌شود.
در منابع متقدم، روز ولادت و درگذشت حضرت معصومه (س) نیامده اما برخی از منابع متأخر ولادت او را در ۱ ذی‌القعده سال ۱۷۳ق. در مدینه و وفات ایشان را در ۱۰ ربیع‌الثانی سال ۲۰۱ قمری عنوان کرده‌اند.شیخ مفید، در بین فرزندان دختر امام کاظم(ع) دو دختر را به نام‌های فاطمه صغری و فاطمه کبری ذکر می‌کند. ابن جوزی، در شمارش فرزندان امام کاظم(ع) علاوه بر این دو، از فاطمه وُسطی و اُخری نیز نام می‌برد.نجمه خاتون مادر امام رضا(ع) مادر وی نیز هست.
تاریخ تولد و وفات
رضا استادی معتقد است که قدیمی‌ترین منبعی که تاریخ تولد و وفات حضرت معصومه را ذکر کرده کتاب نور الآفاق (منتشر شده در ۱۳۳۴ق) نوشته جواد شاه عبدالعظیمی (م ۱۳۵۵ق) است. استادی با کنار هم گذاشتن مطالب متعددی از این کتاب نتیجه می‌گیرد بسیاری از ادعاهای آن از جمله تاریخ تولد و وفات حضرت معصومه ساختگی است و از کتاب او به کتاب‎های دیگر نیز راه‌ یافته است.چند سال بعد از انتشار مقاله استادی، رسول جعفریان در اعتراض به ثبت شدن این تاریخ تولد و وفات در تقویم‌ها، خلاصه‌ای از تحقیقات استادی را منتشر کرد.سید ضیاء مرتضوی نیز در مقاله‌ای درباره تاریخ ولادت و وفات حضرت فاطمه معصومه (س) همین نکته را تاکید می‌کند. او ضمن گزارشی از تلاش‌های بی‌نتیجه برای یافتن تاریخ تولد و وفات حضرت معصومه، منابع مورد استناد جواد شاه عبدالعظیمی را نیز ساختگی و غیرقابل اعتماد معرفی می‌کند.

آیت الله سید موسی شبیری زنجانی، ضمن ساختگی دانستن تاریخ ولادت و وفات حضرت معصومه، ماجرای جعل آن را نیز نقل کرده است. نویسنده کتاب ریاحین الشریعه، تاریخ ادعا شده را بی‌اصل می‌داند. او مدعی است با مراجعه به منبع مورد ادعای شاه عبدالعظیمی چیزی در این باره نیافته است. او همچنین نقل می‌کند که این مطلب را با آیت الله سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی در میان گذارده و او نیز تاکید کرده است که این دو تاریخ ساختگی و جعلی است و آیت الله مرعشی شخص جاعل را می‌شناخته و انگیزه او را می‌دانسته است.
از القاب وی می‌توان به معصومه، طاهره، حمیده، بِرّه، رشیده، تقیه، نقیه، رضیه، مرضیه، سیده، اُخت الرضا اشاره کرد.در زیارتنامه‌ای، از دو لقب صدیقه و سیدة نساء العالمین نیز برای او یاد شده است.

کریمه اهل بیت

حضرت معصومه امروزه به کریمه اهل بیت(ع) شهرت دارد. گفته شده است این نامگذاری مستند به خوابی است که سید محمود مرعشی نجفی، پدر آیه الله مرعشی نجفی دیده و در آن یکی از ائمه (ع)، حضرت معصومه را «کریمه اهل بیت» خوانده و مرعشی را به زیارت قبر ایشان سفارش فرموده است.
از القاب وی می‌توان به معصومه، طاهره، حمیده، بِرّه، رشیده، تقیه، نقیه، رضیه، مرضیه، سیده، اُخت الرضا اشاره کرد.در زیارتنامه‌ای، از دو لقب صدیقه و سیدة نساء العالمین نیز برای او یاد شده است.

کریمه اهل بیت

حضرت معصومه امروزه به کریمه اهل بیت(ع) شهرت دارد.این نامگذاری مستند به خوابی است که سید محمود مرعشی نجفی، پدر آیه الله مرعشی نجفی دیده و در آن یکی از ائمه (ع)، حضرت معصومه را «کریمه اهل بیت» خوانده و مرعشی را به زیارت قبر ایشان سفارش فرموده است.صاحب کتاب تاریخ قم می‌نویسد در سال ۲۰۰ق مأمون خلیفه عباسی، از امام رضا(ع) خواست که برای ولیعهدی از مدینه به مرو بیاید. پس خواهر ایشان در سال ۲۰۱ق به قصد دیدار برادر راهی مرو شد. گفته شده فاطمه معصومه پس از دریافت نامه برادرش، خود را آماده سفر کرد.حضرت معصومه با کاروانی از بستگان و خویشان راهی ایران شد. کاروان وقتی به ساوه رسید، دچار جنگ سختی با دشمنان اهل بیت شد و همه برادران و برادرزادگان حضرت معصومه به شهادت رسیدند. فاطمه معصومه پس از دیدن جنازه‌های غرقه به خونِ عزیزانش به سختی بیمار شد.وی پس از این جریان، به خادم خود گفت او را به قم ببرد.

نقل دیگر از بیماری حضرت معصومه نقل است که چون خبر بیماری حضرت معصومه به آل سعد رسید، تصمیم گرفتند خدمت او بروند و از وی درخواست کنند به قم بیاید. در این میان موسی بن خزرج اشعری یکی از اشعریان قم و از یاران امام رضا(ع) در این کار بر دیگران پیشی گرفت و خدمت فاطمه معصومه رسید، مهار شتر او را گرفت و فاطمه معصومه را وارد قم کرد و به خانه خود برد. در بعضی از منابع متأخر آمده است حضرت معصومه(س) در روز ۲۳ ربیع‌الاول وارد قم شد. فاطمه معصومه ۱۷ روز در خانه موسی بن خزرج ساکن و به عبادت و راز و نیاز مشغول بود. اکنون این خانه و عبادتگاه در شهر قم، به «سِتّیه» یا «بیت‌النور» مشهور است.
تاریخ وفات حضرت معصومه (س) در منابع متقدم ذکر نشده است اما برخی از منابع متأخر وفات او را در ۱۰ ربیع‌الثانی سال ۲۰۱ قمری در ۲۸ سالگی عنوان کرده‌اند.برخی نیز ۱۲ ربیع‌الثانی را نقل کرده‌اند.

به نوشته آستانه حضرت معصومه سلام الله علیها
شیعیان پیکر او را تشییع کردند و در منطقه‌ای به نام بابلان(حرم کنونی در قم) که متعلق به موسی بن خزرج بود به خاک سپردند. درباره ماجرای دفن حضرت معصومه، کرامات و امور خارق العاده‌ای نیز نقل کرده‌اند. موسی بن خزرج سایبانی از بوریا بر فراز قبر وی قرار داد تا اینکه در سال ۲۵۶ زینب دختر امام جواد (ع) که برای زیارت مزار عمه خود، به قم آمده بود، قبه‌ای بر فراز آن بنا کرد.